Hội họa là một bộ môn nghệ thuật vô cùng phong phú và đa dạng. Gọi là tranh (hay tác phẩm hội họa), nhưng thực ra có rất nhiều loại tranh khác nhau. Những người yêu thích hội họa luôn cảm thấy cần phải làm quen với những đổi mới của loại hình nghệ thuật này, tìm hiểu về các thể loại và đặc điểm của các thể loại này, đặc biệt là cái hay, cái đẹp. Một trong những thông tin gây nhầm lẫn mà hầu hết những người yêu nghệ thuật đều mong muốn được tìm hiểu một cách chính xác và đầy đủ nhất đó là thông tin về sự khác biệt giữa tranh sơn mài và tranh sơn dầu, hai khái niệm được coi là rất giống nhau mà ít ai có thể phân biệt được. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tổng hợp một số đặc điểm khác nhau của hai loại tranh này để các bạn tham khảo và hiểu rõ hơn về nghệ thuật tranh.

Điểm khác biệt đầu tiên là ở chất liệu của sơn. Chất liệu sơn dầu là loại sơn được làm từ bột màu, thường ở dạng bột khô được nghiền kỹ với dầu lanh, dầu óc chó, dầu cây rum, … Các vật liệu có màu sơn mài là gỗ, sơn, vỏ trứng, vỏ sò …

Điểm khác biệt thứ hai là bức tranh được thực hiện như thế nào. Đầu tiên là tranh sơn dầu. Để vẽ một bức tranh sơn dầu, người họa sĩ cần phải biết cách trộn các phản ứng hóa học giữa các chất màu. Sơn dầu có ưu điểm là không thấm nước, dẻo và có độ che phủ cao. Sơn dầu không bay hơi và thường khô hoàn toàn chỉ trong hai tuần. Một bức tranh sơn dầu khô trong vài ngày để đóng khung hoặc cuộn nó tùy thuộc vào lớp sơn phủ. Sau khi khô hoàn toàn, có thể phủ thêm một lớp dầu bóng để tạo cảm giác màu sáng hơn. Một bức tranh sơn dầu có thể giữ được vẻ đẹp của nó ít nhất là 30 năm, đặc biệt nếu nó được bảo quản tốt có thể lên đến 80 thậm chí là 100 năm. Sơn dầu là một loại màu có độ chuyển màu dường như vô hạn, lớp sơn có thể thay đổi từ mỏng như màu nước đến mỏng nhẹ tùy thuộc vào sự pha trộn màu sắc của họa sĩ. Màu dầu rõ ràng, sâu và có thể đạt được độ bão hòa màu rất cao.Tuy có nhiều ưu điểm nhưng sơn dầu vẫn tồn tại một số nhược điểm như sơn chậm khô hoặc một số chất màu trong sơn có thể gây độc và dễ bị hỏng do điều kiện nhiệt độ và độ ẩm không phù hợp. Khả năng pha trộn của sơn dầu tương đối kém, nhưng nó có thể bị trộn lẫn với các màu khác.

Không giống như tranh sơn dầu, tranh sơn mài rất khó làm. Nó phụ thuộc rất nhiều vào sản phẩm sơn và màu có sẵn, màu thường là màu vô cơ. Mặc dù các chất màu vô cơ có thể được trộn lẫn với nhau, nó chủ yếu bị chi phối bởi độ sáng và nổi bật của vàng, bạc, vỏ trứng, chu sa và các chất màu đen đậm từ sơn ta. Màu sơn mài yêu cầu bề mặt phải phẳng gần như tuyệt đối và phải bóng, không bị lồi, mờ, gợn sóng. Màu càng nhạt thì tay nghề của nghệ nhân càng cao. Và đó là lý do tại sao tranh mà không có vàng, bạc hoặc vỏ trứng được coi là mất phẩm chất. Đối với tranh sơn mài không nên quá dày hoặc mỏng, khi vẽ phải đều tay, mịn, nếu sơn mỏng sẽ bị chảy và biến dạng bức tranh. Sau khi sơn xong cần phủ một lớp sơn quang rồi ủ. Khi phát sáng gặp nhiều trở ngại kỹ thuật dễ làm hỏng lớp sơn. Sau khi khô, bề mặt sơn được làm cứng và sau đó được lấy ra để chà nhám để tạo độ đều cần thiết để tiếp tục các bước đã định. Ngoài việc tạo hình, người vẽ cần phải biết cách sử dụng quy trình phủ, cách ủ nhiều lần, cách sử dụng vàng bạc, vỏ trứng và giai đoạn mài.

Tranh sơn mài hay tranh sơn dầu thì cả hai loại tranh đều có những ưu, nhược điểm riêng, có những nét độc đáo và đặc sắc riêng. Khó có thể nói hay phân định rằng thể loại tranh nào đẹp hơn, bởi vẻ đẹp của nó còn tùy vào con mắt nghệ thuật, con mắt cảm nhận của mỗi người.